XI Konferencja

XI Konferencja

26-28 października 2006 r., Kazimierz Dolny

streszczenia wykładów i komunikatów (6MB)

Raport z Konferencji

XI konferencja Polskiego Towarzystwa Badań nad Histaminą (PTBH) „Biogenic Amines and Related Biologically Active Compounds” odbyła się w dniach 26-28 października 2006r. w Kazimierzu Dolnym. Współorganizatorem Konferencji był Zakład Biochemii Hormonów, należący do Katedry Endokrynologii Ogólnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi; uczelnia partycypowała także w kosztach związanych z udziałem w Konferencji zaproszonych wykładowców z zagranicy.

Miejsce obrad i zakwaterowania uczestników – Zajazd Piastowski – dla członków PTBH miało wymiar historyczny. Członkowie PTPH spotkali się bowiem w tym samym obiekcie szesnaście lat temu.

Językiem konferencji był język angielski. Zarejestrowało się 38 uczestników. W gronie tym znajdowało się 4 zaproszonych wykładowców z zagranicy, wybitnych uczonych zajmujących się problematyką histaminową: prof. Walter Schunack (Institut für Pharmazie, Freie Universität Berlin, Germany), prof. Manfred Göthert (Institute of Pharmacology and Toxicology, University of Bonn, Germany), Prof. Bruno Mondovi (Departament of Biochemical Sciences “A. Rossi Fanelli” and C.N.R. Institute of Molecular Biology and Pathology, University of Rome “La Sapienza”, Rome, Italy) i prof. Satoshi Tanaka (Department of Immunobiology, School of Pharmaceutical Sciences, Mukogawa Women’s University, Japan).

Wszyscy zebrani wysłuchali w sumie 22 wykładów i komunikatów zjazdowych, powstałych w oparciu o badania zarówno eksperymentalne, jak i kliniczne. Doniesienia zjazdowe zaprezentowały najnowszą wiedzę dotyczącą prac nad aminami biogennymi (w tym histaminą) i innymi pokrewnymi związkami o wysokiej aktywności biologicznej.

Oficjalnego otwarcia Konferencji dokonała prof. W. Agnieszka Fogel, prezes PTBH, 26 października o godz. 18.00. W przemówieniu powitalnym nawiązała do spotkania sprzed szesnastu lat, ilustrując je archiwalnymi fotografiami. Pani Profesor przybliżyła uczestnikom historię PTBH oraz sylwetki Honorowych Członków Towarzystwa. Przypomniała, że zgodnie z uchwałą Walnego Zgromadzenia PTBH z 2005 r., w poczet Honorowych Członków zostaje włączony kolejny wybitny uczony – histamonolog – prof. Walter Schunack. Następnie odbyła się ceremonia nominacji prof. Schunacka na Honorowego Członka PTBH. Prof. Katarzyna Kieć-Kononowicz zaprezentowała zgromadzonym dorobek naukowy Uczonego, po czym otrzymał On z rąk Pani Prezes PTBH pamiątkowy dyplom. Prof. W. Schunack wygłosił także wykład inauguracyjny Konferencji. Przedstawił w nim najnowsze informacje na temat antagonistów receptorów histaminowych typu H₃ i możliwości wykorzystania ich w farmakologii i terapii. Po wykładzie miała miejsce uroczysta kolacja.

Następnego dnia (27 października) obrady konferencyjne rozpoczęły się o godz. 9.00 i obejmowały dwie sesje naukowe.

Zagadnienia przedstawione w pierwszej sesji koncentrowały się wokół prac eksperymentalnych i klinicznych z zakresu ginekologii i patologii ciąży.

Doc. D. Szukiewicz zaprezentował wyniki badań in vitro dotyczące udziału histaminy i IL-8 w przebiegu owulacji – rozwoju pęcherzyków w jajnikach. Występowanie obu substancji w janikach wiąże się z obecnością komórek tucznych. Doc. Szukiewicz wykazał, że histamina jako czynnik indukujący apoptozę, działając poprzez receptory typu H₁ i H₂, może odgrywać rolę w wyselekcjonowaniu pęcherzyka dominującego w jajniku. Badania te są kontynuacją wcześniejszych prac autora, które donoszą m.in. że dojrzałe pęcherzyki jajnikowe charakteryzuje wyższa ekspresja receptorów histaminowych H₁ i H₂ w porównaniu z pęcherzykami znajdującymi się w fazie wzrostu. Wzrost pęcherzyków w jajnikach stymuluje również IL-8. Substancja ta, razem z hCG, podnosi także częstotliwość owulacji.

Kolejne 3 komunikaty zjazdowe, przedstawione przez grupę naukowców ze Śląskiej Akademii Medycznej, dotyczyły badań przeprowadzonych na łożyskach pozyskanych od kobiet z nadciśnieniem wywołanym ciążą oraz pacjentek z cukrzycą; są wyrazem badań zmierzających do wyjaśnienia patomechanizmów w/w zjawisk. W łożyskach porównano ekspresję genów kodujących transportery i receptory dla amin biogennych (noradrenaliny, adrenaliny, dopaminy i serotoniny). Jak dotąd, przyczyna nadciśnienia wywoływanego ciążą nie do końca została poznana. Wiadomo, że pewne warunki, w tym występowanie cukrzycy, zwiększają ryzyko wystąpienia tej patologii. Potwierdziły to zbliżone wyniki badań molekularnych (podobna ekspresja badanych genów) w łożyskach obu grup pacjentek. Zmiany molekularne poprzedzają kliniczne objawy nadciśnienia. W patomechanizm nadciśnienia wywołanego ciążą uwikłany jest układ amin biogennych. Wykazano, że w stanie przedrzucawkowym wysokiemu stężeniu krążących amin biogennych towarzyszy zarówno obniżona ekspresja ich transporterów, jak i aktywność MAO-A. W łożyskach pacjentek ciąż przebiegających z komplikacjami (nadciśnienie, cukrzyca) odnotowano podobną zmianę ekspresji genów kodujących transporter dla noradrenaliny oraz obniżoną aktywność enzymu degradującego aminy (MAO-A), w porównaniu z parametrami uzyskanymi dla kobiet z ciążami o prawidłowym przebiegu. W badanym materiale dokonano także porównania ekspresji genów kodujących enzymy wchodzące w skład cytochromu P450, który m.in. bierze udział w metabolizmie amin biogennych. W łożyskach pacjentek z ciążami patologicznymi zaobserwowano zwiększoną ekspresję genu CYP19A1, którego produkt – enzym aromataza – bierze udział w biosyntezie estrogenów. Hormony te mogą z kolei wpływać na aktywność enzymów metabolizujących aminy biogenne.

Z badań Doc. J. Jochema wykonanych na modelu stanu przedrzucawkowego (samice szczura trzymane w ostatnim trymestrze ciąży na diecie wysokosodowej) wynika, że zwiększone podawanie sodu prowadzi do wzrostu reaktywności naczyniowej na podaną histaminę i noradrenalinę.

Dwie ostatnie prezentacje sesji rzuciły nowe światło na mechanizmy reakcji zapalenia.

Prezentacja Mgr A. Grzybowskiej-Kowalczyk z Instytutu Reumatologii w Warszawie nawiązywała do patologii o również nie do końca wyjaśnionej przyczynie, mianowicie – reumatoidalnego zapalenia stawów (RA). Autorka przedstawiła dane kliniczne na temat lokalizacji receptorów histaminowych typu H₄ w błonie maziowej pobranej ze zmienionych zapalnie stawów. Wyraziła nadzieję, że precyzyjna lokalizacja w/w receptorów pozwoli głębiej zrozumieć istotę procesów zapalnych zależnych od histaminy i być może stworzy możliwość nowej farmakoterapii choroby.

Zgodnie z kolejnym doniesieniem, możliwość modyfikacji reakcji zapalenia daje stosowanie chloraminy histaminy. Wykazano, że związek ten hamuje produkcję rodników tlenowych przez granulocyty. Chloramina histaminy może także powstawać w warunkach in vivo, stąd też może być endogennym modulatorem procesów zapalenia.

Wystąpienia wchodzące w skład drugiej sesji XI Konferencji PTBH dotyczyły wyników badań przeprowadzonych głównie na hodowlach komórkowych.

Autorem bardzo ciekawej prezentacji był Prof. Satoshi Tanaka. Wyjaśnił mechanizmy prowadzące do aktywacji dekarboksylazy histydynowej (HDC) w komórkach mastocytoma u myszy. HDC ulega potranslacyjnemu rozszczepieniu, a proces ten zachodzi z udziałem kaspazy.

Dr W. Wagner przedstawił dane na temat aktywacji komórek tucznych przez tymozynę β4 (Tβ4), peptyd związany z tkankowymi procesami naprawczymi, znany m.in. jako czynnik przyspieszający angiogenezę i gojenie się ran. Wykazał, że Tβ4 aktywuje mastocyt drogą bezpośredniego oddziaływania z filamentami aktynowymi w komórce i z białkami G.

Kolejna prezentacja dotyczyła wpływu PACAP, VIP i pochodnych peptydów na wewnątrzkomórkowe przekazywanie sygnałów drogą systemu: cyklaza adenylowa/cykliczny AMP (AC/cAMP). Oba peptydy są szeroko rozpowszechnione w CNS i tkankach obwodowych i wykazują szeroki profil aktywności biologicznej. Działają za pomocą receptorów, m.in. VPAC1, VPAC2, PAC1. Badanie przeprowadzono na komórkach nerwowych i astrocytach pochodzących z kory mózgowej szczura. Neurony i komórki glejowe pozytywnie odpowiedziały na stosowane peptydy, przy czym dla tych drugich uzyskano większe pobudzenie.

Kolejne wystąpienie zjazdowe dotyczyło również szlaku przekazywania sygnału powiązanego z produkcją cAMP. Przedstawiono wyniki badań odnośnie stymulującego wpływu adrenaliny na układ generujący Camp w hodowli komórek śródbłonka ludzkiego (microvascular endothelial cells). Stymulacja nie pociągała za sobą zmian stężeń naczyniowo-śródbłonkowego czynnika wzrostu (vascular endothelial growth factor) i IL-8.

W ostatnim wystąpieniu drugiego dnia obrad, Mgr U. Baranowska z Zakładu Fizjologii Doświadczalnej w Białymstoku przedstawiła wyniki prac przeprowadzonych wspólnie z Prof. M. Göthertem z Instytutu Farmakologii i Toksykologii w Bonn. Wykazała, że funkcja receptorów nikotynowych acetylocholiny typu α₇ (α₇-nicotinic acetylcholine receptor) in vivo jest modulowana za pomocą związków z grupy kanabinoidów. Prezentowane wyniki potwierdziły także obecność presynaptycznych receptorów kannabinoidowych CB₁ na zakończeniach neuronów unerwiających serce, należących do sympatycznego układu nerwowego.

Po zakończeniu sesji naukowych, w godzinach popołudniowych odbyła się sesja kulturalna w plenerze: Kazimierzu i Janowcu. Uczestnicy Konferencji mieli możliwość zapoznania się z historią i kulturą Kazimierza Dolnego i jego okolic. Konfrontacji z historią sięgającą XIV wieku towarzyszyła piękna, złota polska jesień.

Sobota (28 października) była ostatnim dniem konferencyjnych obrad.

Prof. Barbara Malinowska przedstawiła rezultaty badań zmierzających ku wyjaśnieniu funkcji receptorów adrenergicznych β₁ (β₁-AR) o niskim stanie powinowactwa w fizjologii i patofizjologii serca. Prezentowane dane dotyczyły wpływu aktywacji w/w receptorów w warunkach in vivo na pracę serca odrdzenionych i poddanych wagotomii szczurów. Podanie egzogennych agonistów receptorów, CGP 12177 i cyjanopindololu, spowodowało dodatni efekt chronotropowy, inotropowy i luzitropowy (zwiększenie częstości i siły skurczu serca oraz prędkości rozkurczu, odpowiednio).

Temat kolejnego komunikatu zjazdowego również powiązany był z receptorami β-adrenergicznymi. Mgr D. Żelaszczyk mówiła o bupranololu – antagoniście receptorów β-AR, przedstawiając związek jako „stary” lek z nowymi perspektywami. Autorka zbadała zsyntetyzowane przez siebie racemiczne i enancjomeryczne analogi bupranololu. Pochodne, (-)enancjomery, wykazywały wysokie powinowactwo do receptorów β₁, zbliżone do powinowactwa, jakie wykazuje bupranolol do receptorów o niskim stanie powinowactwa.

Następnie, młodzi badacze z Krakowa (Katedra Technologii i Biotechnologii Leków UJ) prezentowali wyniki, jakie uzyskali we współpracy z dwoma ośrodkami niemieckimi i placówką francuską, dotyczące poszukiwania nowych związków o wysokim powinowactwie do receptorów histaminowych typu H₂ i H₃ – agonistów i antagonistów, odpowiednio.

Prof. B. Mondovi wykazał działanie protekcyjne histaminazy pochodzenia roślinnego (Latyrus cicera) w uszkodzeniu jelit towarzyszącemu doświadczalnemu zamknięciu tętnicy trzewnej u szczura. Potraktowane histaminazą szczury miały mniejsze zmiany histopatologiczne i nacieki leukocytarne w obrębie jelita. Rezultat ten jest wynikiem rozkładu histaminy. Stosowanie histaminazy prowadzi do redukcji apoptozy komórek jelita. Uczony zasugerował możliwość wykorzystania preparatu enzymu w terapii niedokrwienia jelit.

Do klinicznych implikacji stosowania komponentów związanych z układem histaminowym nawiązała także Prof. W. A. Fogel.

Na wstępnie Prof. W. A. Fogel w swoim wykładzie przypomniała o roli, jaką pełni histamina w fizjologii i patofizjologii przewodu pokarmowego ssaków. Wykazała, prezentując wyniki badań eksperymentalnych przeprowadzonych na szczurach, że podanie antagonistów receptorów histaminowych oraz preparatów oksydazy diaminowej obniża wskaźniki zapalenia i przyspiesza procesy naprawcze w obrębie zniszczonej błony śluzowej we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Crohna.

Ostatnie wystąpienie konferencyjne, zaprezentowane przez Prof. E. Sewerynek z Łodzi, dotyczyło adriamycyny – chemioterapeutyku – związku stosowanego w leczeniu różnych typów nowotworów (białaczek, chłoniaków, guzów litych). Potencjalne szerokie wykorzystanie leku ograniczają jego efekty uboczne, w tym kardiotoksyczność, spowodowana m.in. działaniem wolnych rodników. W prezentowanej pracy sprawdzono, czy efekt ten ograniczy działanie melatoniny, dobrze znanego antyoksydantu.

Zamknięcia Konferencji i ostatecznego jej podsumowania dokonała pani prof. W. Agnieszka Fogel. Gorąco podziękowała naukowcom za profesjonalne przedstawienie wyników prac własnych i owocną, twórczą dyskusję nad badania kolegów. W odpowiedzi, obecni, zadeklarowali chęć wzięcia udziału w kolejnej konferencji PTBH, która odbędzie się w 2008 r. w Łodzi.

XI Konferencja PTBH została bardzo pozytywnie oceniona pod względem merytorycznym i organizacyjnym przez wszystkich uczestników. Świadczą o tym m.in. listy – podziękowania od uczestników, które wpłynęły do Komitetu Naukowego i Organizacyjnego. Za bardzo duży atut Konferencji uznano możliwość prezentacji wyników badań przez młodych, początkujących pracowników naukowych.

Liczny udział młodych badaczy w XI Konferencji PTBH był m.in. możliwy dzięki subwencji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, która pozwoliła na znaczne obniżenie opłaty wpisowej dla tej grupy uczestników.